ჩვენი ახალი კვლევისა და ნარკოტიკების ახალგაზრდა მომხმარებლებთან საუბრის შედეგად ჩანს, რომ ახალგაზრდები სრულწლოვანებამდე ბევრად ადრე იწყებენ ნარკოტიკების მიღებას, მაგალითად, 13-14 წლიდან. კანაფის პროდუქტის - მარიხუანის მიღება კი ძალიან გავრცელებულია. თქვენს კლინიკაში, თქვენი საქმიანობის ფარგლებში, რამდენად ხშირად ხვდებით სხვადასხვა სახის ნარკოტიკების მომხმარებლებს?
ადრე ადამიანები, რომლებიც ნარკოტიკებს მოიხმარდნენ, კლინიკებს ნაკლებად მიმართავდნენ. შესაბამისად, წვდომა ადამიანურ ისტორიებზე ნაკლები იყო. შემდეგ გაჩნდა კლუბური კულტურა და მუსიკალური ფესტივალები, რაც შედარებით ახალი მიმართულებაა და ბაზარზე შემოვიდა ე.წ. “კლუბური ნარკოტიკები.” მათი ნაწილი ფსიქოზურ, კომატოზურ მდგომარეობას იწვევს. იყო შემთხვევები, როცა რომელიღაც ფესტივალში ადამიანი დაიღუპა.
სიმართლე რომ გითხრათ, ამ სახის აქტიური მომხმარებელი ჩვენთან ნაკლებად დადის და იშვიათად მიმართავს სერვისებს, იმიტომ, რომ თვლიან, რომ ეს არ არის პრობლემა; არ თვლიან, რომ “კლუბურ ნარკოტიკს” შეუძლია რამე პრობლემის გამოწვევა.
დღევანდელი ქართული სუბკულტურა თვლის, რომ რეკრეაციული ნარკოტიკები არ იწვევენ პრობლემას. მომართვიანობა ხდება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც ვითარდება ან ზედოზირება, ან მძიმე ფსიქოპათოლოგია: ან ფსიქოზი, ან ჰალუცინაციები, ან დელირიუმი ან ამგვარი მდგომარეობა.
მასეთ შემთხვევებშიც, ხშირად, თვით ახალგაზრდებიც ვერ ხვდებიან და ოჯახის წევრები მოგვმართავენ. როდესაც პაციენტებს ვესაუბრები, ისინი ამაში ვერანაირ პრობლემას ვერ ხედავენ, თვლიან, რომ ამას არანაირი გართულება არ მოჰყვება. ეს მათი შეხედულებაა და ამიტომ ასეთ პაციენტებზე წვდომა ძალიან დაბალია.
რა ინფორმაცია გაქვთ იმაზე, თუ რა სახის ნარკოტიკები არის დღეს შავ ბაზარზე?
“მანდალა” არის ერთადერთი ორგანიზაცია, საიდანაც ჩვენს გვაქვს დაახლოებითი ინფორმაცია იმაზე, თუ რა სახის ნარკოტიკებს იღებენ ეს ადამიანები. ეს ნარკოტიკებია, ძირითადად, მეტამფეტამინი, MDMA, ექსტაზი და სხვა მსგავსი. მარიხუანა თავისთავად.
დადგენა იმისა, თუ რა ტიპის ნარკოტიკები ტრიალებს დღეს კლუბებში ძალიან რთულია. მომხმარებლებმა თვითონაც არ იციან, რას ყიდულობენ. ყიდულობენ, ძირითადად, ინტერნეტის საშუალებით. ხშირად, შესაძლოა, ნარკოტიკი მიწაში იყოს ჩამარხული და იქიდან ამოიღონ.
ბოლო წლებში, ზედოზირებით 5 თუ 6 ადამიანი გარდაიცვალა და მათი სამედიცინო ექსპერტიზის დასკვნაც არ გვაქვს.
სანამ კლუბებში ნარკოტიკების ტესტირებები არ დაიწყება და ადამიანების ცნობიერება არ იქნება ამაღლებული და არ გვეცოდინება, რა ტიპის ნარკოტიკი ტრიალებს, ძალიან რთულია რამე პრევენციული ღონისძიების ჩატარება.
თქვენ თუ გიცდიათ ინფორმაციის მოპოვება იმაზე, თუ კონკრეტულად რომელი ნარკოტიკის ზედოზირებით გარდაიცვალნენ ადამიანები საქართველოში?
დიახ, რა თქმა უნდა, მიცდია, მაგრამ პასუხი ვერ მიმიღია.
მსოფლიო საუკეთესო პრაქტიკას თუ აღვწერთ, არსებობს poisoning [ინტოქსიკაციის, მოწამვლის] ცენტრები, რომელსაც სახელმწიფო მართავს და სადაც ნებისმიერი მოწამვლისა და ზედოზირების დროს ინფორმაცია შედის. შემდეგ კი ექიმებს ეუბნებიან, მაგალითად, რომ ვიღაც მეფედრონით მოიწამლა. ლონდონში, მდინარე თემზის წყალსაც იღებენ, რათა დაადგინონ ესა თუ ის ნივთიერება, რადგან საბოლოოდ, კანალიზაციაში ხვდება ყველაფერი. ასე კონტროლდება ქვეყანაში, შავ ბაზარზე, რა ახალი ან ძველი ნივთიერება ტრიალებს.
ამ თუ სხვა გზებით, ინფორმაცია გროვდება და პროფესიულ თემში ხდება გაზიარება. ჩვენს ქვეყანაში კი 6 სიკვდილი მოხდა და ვერ გავიგეთ, რა იყო მიზეზი.
თქვენ და სხვა ნარკოლოგებს, ალბათ, წამოგიწევიათ ეს საკითხი. რა არის ასეთი ინფორმაციის არგაცემის მიზეზი?
ამბობენ, რომ პირადი ინფორმაციაა. სამწუხაროდ, ლევან სამხარაულის სახელობის ეროვნული ბიურო ამ ინფორმაციას [ზედოზირებით გარდაცვალების სამედიცინო ექსპერტიზის შედეგები] არ გასცემს.
თქვენთან თუ დადიან ადამიანები და რა ისტორიები აქვთ მათ, ნარკოტიკების მოხმარების შედეგად არა სწრაფ ინტოქსიკაციაზე, არამედ ხანგრძლივვადიან გავლენაზე ცენტრალურ ნერვულ სისტემაზე?
ყველაზე დიდი პრობლემა ახლა არის ალფა PVP [სინთეზური კათინონი], რომელსაც ძალიან მძიმე შედეგები აქვს. პაციენტები უმძიმეს მდგომარეობაში მოდიან. ეს არის როგორც ფსიქიკურად, ასევე ფიზიკურად ძალიან მძიმე მდგომარეობა. ამ ნარკოტიკს ახასიათებს უმძიმესი ობსესიურ-კომპულსიური რეაქცია, რომელსაც, პრაქტიკულად, არაფერი არ შველის. ამ ნივთიერების მომხმარებლების მკურნალობა მსოფლიოში სერიოზული პრობლემაა.
ეს არ არის “კლუბური ნარკოტიკი,” მაგრამ ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ნარკოტიკია, რადგან არის ძალიან იაფფასიანი, არის საკმაოდ დიდი სიამოვნების მომტანი, სწრაფად იძლევა ეფექტს და ადამიანი მასზე ძალიან მალე ხდება დამოკიდებული.
რახან თქვენ ახსენეთ სინთეტური კათინონები [ალფა PVP]: თქვენ რამე მტკიცებულება ხომ არ გაქვთ, რომ ეს ნარკოტიკები ქიმიურად შემოწმდა და ბაზრზე ნამდვილად ჭარბი რაოდენობით არის დღეს საქართველოში?
არა, ასეთი მტკიცებულება არ მაქვს. ამის მომხმარებელ ბევრ ადამიანთან გვაქვს შეხება და ვიცით მხოლოდ პაციენტებისგან, ზეპირ დონეზე.
ოფიციალური სტრუქტურებისგან კი ინფორმაციას ვერ ვიღებთ. ან გვაქვს ინფორმაცია ასეთ დონეზე: შინაგან საქმეთა სამინისტრო ვინმეს აიყვანს, ამბობენ, რა ტიპის ნარკოტიკები ამოიღეს. მაგალითად, როდესაც ამბობენ, რომ ახალი ფსიქოაქტიური საშუალებები ამოიღეს, არც ვიცით, რომელ ახალ ფსიქოაქტიურ საშუალებებს ეხება საქმე: არის ეს “აბაზანის მარილი,” ფენტანილი, მეტამფეტამინია, MDMA-ა, ამასაც არ აკონკრეტებენ. არის, ძირითადად, ჰეროინი, სუბუტექსტი, სუბუქსონი, და მეტამფეტამინი. დანარჩენი ყველაფერი ახალ ფსიქოაქტიურ საშუალებებში არის გაერთიანებული.
თვითონ შინაგან საქმეთა სამინისტროს ლაბორატორიებს, როგორც ეს ამბობენ, მხოლოდ 5 ფუძის ამოცნობა შეუძლია, მეტის საშუალება არ აქვს. დღეს კი ასობით ახალი ნივთიერება გამოდის, რომელიც საერთოდ არაკონტროლირებადია.
მსოფლიოში არსებობს მომხარებლების ვებ-გვერდები და ფორუმები, სადაც იდება ინფორმაცია ნარკოტიკებზე. იქ განიხილავენ, რა ტიპის ნარკოტიკებია განსაკუთრებით პოპულარული ამა თუ იმ ქვეყანაში. არსებობს ასეთი რუსული ფორუმებიც და ყოფილი საბჭოთა კავშირის შემდეგ ასეთი ფორუმებიდან ვიგებდით, რა იყო პოპულარული პოსტ-საბჭოთა სივრცეში. ძირითადად, ერთი და იგივე ნარკოტიკებზე იყო საუბარი.
საქართველოშიც არსებობდა მსგავსი ფორუმის გახსნის საჭიროება, თუმცა, არსებული კანონმდებლობიდან გამომდინარე, არავინ სიმართლეს არ დაწერდა და ეს არ გამოვიდა.
დღეს ნარკოტიკების მოწოდება ძალიან ადვილი გახდა. ძალიან ხელმისაწვდომი, ადვილი გახდა ნარკოტიკების მოპოვება: ნებისმიერ ადამიანს მოიპოვოს ნებისმიერი ტიპის ნარკოტიკი. ყველაზე ცუდი კი ის არის, რომ რა ნარკოტიკია, არავინ არ იცის.
ახლა თუ მოდიან თქვენთან ახალგაზრდები სამკურნალოდ?
დიახ, მოდიან. ახლა საქმე ეხება ამფეტამინებსა და ოპიატებზე მძიმე დამოკიდებულებას. ჩვენს პაციენტებში, ძირითადად, ეს ნარკოტიკებია.
რა ასაკობრივი ჯგუფია თქვენი პაციენტები?
მართალია, 1-2 არასრულწლოვანიც გვყავდა, მაგრამ, ძირითადად, 19-დან 70 წლამდე პაციენტები გვყავს. უმრავლესობა არის 25-დან 33 წლამდე. თუმცა, მომართვიანობის დონე მაღალი მაინც არ არის. სანამ მძიმე ფსიქიკური აშლილობა არ ჩამოყალიბდება, ადამიანები ჩვენ არ მოგვმართავენ.
როდესაც უკვე ჩამოყალიბებულია მძიმე ფსიქიკური აშილობები, იქ ნარკოლოგია ნაკლებად არის საჭირო: ძირითადი საქმე ფსიქიატრზე გადადის. ნარკოლოგებს არ აქვთ უფლება, ფსიქიკურ აშლილობებს უმკურნალონ. თუმცა, კლინიკაში ჩვენ გვყავს ფსიქიატრი და ამის პრობლემა არ დგას. ძირითადი მომართვიანობა არის ფსიქიკური აშლილობის და არა დამოკიდებულების გამო.
ვისი ვალდებულებაა, თქვენი აზრით, ინფორმაციის მეტი გამჭვირვალობის უზრუნველყოფა?
სანამ სისტემური ხედვა, მიდგომა და შეთანხმება, რომ ინფორმაცია უნდა არსებობდეს, შავ ბაზარს უნდა ვსწავლობდეთ, სპეციალისტების ინფორმირება უნდა ხდებოდეს - არ ჩამოყალიბდება, ერთი და ორი უწყება ვერაფერს გახდება.
ადრე არსებობდა უწყებათაშორისი კომისიები და ყველა იყო ჩართული, სტრატეგიული გეგმაც არსებობდა, მაგრამ არსებითი შედეგი ამან ჯერ-ჯერობით ვერ გამოიღო.
რაც შეეხება შინაგან საქმეთა სამინისტროს ლაბორატორიებს: თქვენი ინფორმაციით, რა შესაძლებლობები აქვთ მათ ნარკოტიკების ქიმიური ესპერტიზის თვალსაზრისით?
მართალია, სამინისტროს აქვს სპექტომეტრები, მაგრამ უნდა არსებობდეს ნიმუში, რომ რამე ნივთიერება სპექტომეტრიით შეამოწმო. ახალ ფსიქოაქტიურ ნივთიერებებზე კი ასეთი ნიმუშის ქონა რთულია.
მართალია, ახალი ფსიქოაქტიური ნივთიერებები მთელი მსოფლიოს პრობლემაა, მაგრამ ძირითადი ნივთიერებები მაინც უნდა ვიცოდეთ. ქვეყანა უნდა მიყვებოდეს იმ ტენდენციებს, რაც მსოფლიოშია. მინიმალური ინფორმაცია მაინც უნდა ჰქონდეთ სპეციალისტებს, რა ნარკოტიკი ტრიალებს დღეს შავ ბაზარზე, რა არის მოთხოვნადი.
შინაგან საქმეთა სამინისტრო არის ყველაზე გავლენიანი ინსტიტუცია, რომელსაც შეუძლია ამ ინფორმაციის დამუშავება, ბიულეტენის გამოშვება, გასაჯაროება სპეციალისტებისთვის, ზოგადად. ან დაავადებათა კონტროლის ეროვნულ ცენტრს უნდა გადასცეს, რომელიც მერე ჩვენ მოგვაწვდის.
ჩვენ ისიც კი არ ვიცით, რა ტიპის ნარკოტიკებს ანადგურებენ. როდესაც ახალ ფსიქოაქტიურ ნივთიერებებს ამოიღებენ, მანამდე ხომ იყო ეს ბრუნვაში? რომელი სახეობა სჭარბობს?
ან თუნდაც, ადამიანებს რომ აუღებენ შარდის ანალიზს და, მაგალითად, აღმოჩნდება, რომ 500 ადამიანს აღმოაჩნდა ერთი და იგივე ნარკოტიკი, ესეც ინფორმაციის მომცემია, მაგრამ ესეც არ ვრცელდება პროფესიულ წრეებში.
ჩვენ რომ ვიცოდეთ, რომ ესა თუ ის ნარკოტიკი პრევალირებს, ხომ გვედცოინება, რა ტაქტიკით ვიმუშაოთ? ჩვენ ამ ინფორმაციას მხოლოდ პაციენტის მოყოლილი ისტორიებიდან ვიგებთ, რაც, შესაძლოა, არ იყოს სწორი ან შესაძლოა, პაციენტები სიმართლეს შეგნებულად არ ამბობდნენ.
ასე მოქმედება და ორიენტირება კი ძალიან რთულია.
თქვენს კლინიკას აქვს თუ არა იმის დადგენის შესაძლებლობა, მაგალითად, სისხლში რომელი ნარკოტიკია?
არა, არ გვაქვს ამის გადასამოწმებელი საშუალებები. მხოლოდ სწრაფი ტესტები გვაქვს.
მნიშვნელოვანია, რომ ზედოზირებით გარდაცვლილ ადამიანებზე გვქონდეს ინფორმაცია. რატომ არ მოხდა შეთანხმდება დღემდე ლევან სამხარაულის სახელობის ბიუროსთან, რომ ეს ინფორმაცია ყოფილიყო საჯარო ან სულ მცირე, ცნობილი სპეციალისტებისთვის მაინც?
მე არ ვარ იურისტი, მე ვარ ექიმი. მე ვიცი, რომ ბევრჯერ ის ინფორმაცია, რომელიც ჩვენ გვაინტერესებდა, ჩვენამდე არ მოვიდა. ვერ გეტყვით, ეს რატომ არ ხდება.
როდესაც ერთი ადამიანი ზედოზირებით გარდაიცვალა და ავადმყოფის კლინიკური სიმპტომებიდან გამომდინარე ვიფიქრეთ, რომ გარდაცვალების მიზეზი, შესაძლოა, ყოფილიყო ფენტანილი. მაშინაც ბოლომდე არ გვქონდა მტკიცებულება და ერთადერთი გზა ოჯახი, მათგან მიღება გვამის სამედიცინო ექსპერტიზის შედეგების.
კლუბების როლი რა უნდ იყოს?
სოციალური პასუხისმგებლობა უნდა ჰქონდეთ. პირველ რიგში, სტაფი უნდა იყოს ტრენირებული, რომელმაც იცის, ზედოზირების დროს რა უნდა გააკეთოს.
კლუბებში ასევე აუცილებლად უნდა არსებობდეს test kit-ები, რომლითაც ნარკოტიკების ტესტირება ხდება. ასეთ ტესტებს ან კლუბები უნდა იძენდნენ ან ორგანიზაციები შედიოდნენ, მაგალითად, “მანდალასნაირი,” და სწევდნენ ამ სერვისებს.
ბევრი მომხმარებელი იგივეს ამბობს და ითხოვს, მაგრამ რადგან ჩვენი კანონმდებლობით ნაკროტიკების მიღება იკრძალება, ასეთი საქმიანობაც უკანონო გამოდის.
კანონი სანამ არ შეიცვლება, მსგავსი არაფერი არ მოხდება.
თქვენი აზრით, კანონი როგორ უნდა შეიცვალოს?
დეკრიმინალიზაცია უნდა მოხდეს.
ყველა ნარკოტიკის?
რა თქმა უნდა, ყველა ნარკოტიკის. უნდა განისაზღვროს კანონიერებისადმი განკუთვნილი გონივრული დოზები და ასე მოხდეს მიღების რეგულირება. ახლა სრული ქაოსია, ყველა, თითქოს, თავის საქმეს აკეთებს და მთავარ საქმეს არავინ არ აკეთებს.
მაგალითად, გერმანიაში იმ დილერს, რომელიც ნარკოტიკს ყიდის, აქვს სოციალური ვალდებულება და პასუხისმგებლობა. ევროპის ყველაზე ცნობილ კლუბებში რომ აღმოაჩინონ დღეს, რომ ვიღაცამ GHB შეიტანა, ის კლუბი ვეღარასოდეს ვეღარ იარსებებს მაღალი რეპუტაციით.
არის გარკვეული ტიპის ნარკოტიკები, რომლებიც კლუბშიც კი ძალიან საშიშია: კი ითვლება კლუბურებად, მაგრამ იწვევს ძალიან საშიშ და მძიმე გართულებებს.
კლუბში არსებულმა პერსონალმა უნდა იცოდეს, როგორ უნდა დაეხმაროს ადამიანს ზედოზირების შემთხვევაში. ჩვენთან, ერთადერთი, ენის დაჭერა იციან და ჰგონიათ, რომ ამით უშველიან გასაჭირს მყოფ ადამიანს.
ამას ემატება ალკოჰოლური ინტოქსიკაცია, ზემოთ უცნობი ნარკოტიკი. ეს ყველაფერი ზედოზირების რისკს ზრდის.
კლუბში რომ ამჟამად იყოს ტესტ კიტი, ამით აღიარებენ, რომ დღეს კლუბში ნარკოტიკია. რადგან არ არის, არ უნდათ, რომ აღიარონ. ნარკოტიკი არის კლუბში, ოღონდ კლუბში კი არ იყიდება, არამედ როდესაც ადამიანი იქ მიდის, უკვე აქვს ნარკოტიკი მიღებული.
ჩვენი ქვეყანა არ აღიარებს, რომ ჰყავს მომხამრებელი. არ აღიარებს, რომ კლუბში ხალხი ნარკოტიკებს იღებს. ამას ყველა უარყოფს, მალავს: არ გვინდა, რეპუტაცია შეგველახოს.
სანამ არ ვაღიარებთ, რომ ქვეყანაში პრობლემა დგას, მანამდე გამოსავალი ვერ იქნება. სანამ ოჯახი არ აღიარებს, რომ მისი შვილი ნარკოტიკით გარდაიცვალა, მანამდე არაფერი შეიცვლება.
♦ ზურაბ სიხარულიძე არის ნარკოლოგი, მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი და კლინიკების ქსელ “ურანტის” დამფუძნებელი. “ურანტი” 2003 წელს დაარსდა და წლების განმავლობაში ნარკომანიის სახელმწიფო პროგრამის „სტაციონარული დეტოქსიკაციისა და პირველადი რეაბილიტაციის“ კომპონენტის სერვისის მიმწოდებელი იყო.
22.11.2019