♦ 10 იანვარს ამერიკულ სამედიცინო ჟურნალ JAMA-ს რედაქტორი ჰოვარდ ბაუხნერი ვაქცინოლოგ არნოლდ მონტოს ესაუბრა.

არნოლდ მონტო ჰარვარდის უნივერსიტეტის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სკოლის პროფესორი და ამერიკის სურსათისა და წამლის ადმინისტრაციის [F.D.A.] ვაქცინებისა და ბიოლოგიური პროდუქტების საკონსულტაციო საბჭოს მოქმედი თავმჯდომარეა. სწორედ ამ საბჭოს გადაწყვეტილების გათვალისწინებით, F.D.A.-მ ორი ამერიკული ვაქცინა - Moderna და Pfizer/BioNTech გასული წლის ბოლოს საგანგებო რეჟიმში დაამტკიცა ♦

ჰოვარდ ბაუხნერი: მოგვიყევით, რა სახის გამოცდილებაა F.D.A.-ის ვაქცინებისა და ბიოლოგიური პროდუქტების საკონსულტაციო საბჭოს თავმჯდომარეობა. 

არნოლდ მონტო: ინტენსიური და საინტერესო გამოცდილებაა. აქამდე როტაციაში ვიყავი, მაგრამ F.D.A.-დან ისევ მთხოვეს ახალი კორონავირუსის ვაქცინის განხილვის სხდომის ხელმძღვანელობა. ეს პროცესი ძალიან განსხვავებული იყო ჩვეულებრივი, მშვიდი შეხვედრებისგან, რომელიც F.D.A.-ს ოფისში, სილვერ სფრინგში, გვაქვს ხოლმე ჩვენთვის განკუთვნილ ერთ ოთახში. ახალი კორონავირუსის ვაქცინების განხილვა ძალიან დაძაბული იყო: გადაბმით 7-8 საათის განმავლობაში ვიმუშავეთ. 

ჰოვარდ ბაუხნერი: ბევრი კითხვა გაჩნდა მას შემდეგ, რაც მე ბოლოს ვესაუბრე დოქტორ ენტონი ფაუჩის. ყველაზე აქტუალური საკითხებით დავიწყოთ. მათგან ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ვირუსის ახალი მუტაციური ვარიანტია. ასევე მწვავე საკითხია ის, მიმდინარე ვაქცინები იქნება თუ არა ეფექტური ვირუსის ახალი მუტაციური ვარიანტ[ებ]ის წინააღმდეგ. თქვენ რას ფიქრობთ? 

არნოლდ მონტო: ახალ ვარიანტებში ვირუსის გვირგვინოვანი ნაწილის ცილა [Spike protein] შეიცვალა. თუმცა, ეს ცვლილება არ არის იმდენად მნიშვნელოვანი, რომ ვაქცინები ახალი ვარიანტების წინააღმდეგ არ იყონ ეფექტურნი. ვინაიდან ვაქცინაცია ამჟამადაც მიმდინარეობს, რამდენიმე კვირაში უფრო მეტი გვეცოდინება ამ ყველაფერზე. თუ საჭირო გახდა, ვაქცინების [დიზაინის] შეცვლაც საკმაოდ მარტივად შეიძლება. შესაძლოა, მომავალში ვირუსის ისეთი ვარიანტი გაჩნდეს, რომელთა წინააღმდეგაც ეს ვაქცინები არ იქნება ეფექტური, მაგრამ მიმდინარე მუტაციაზე - არ მგონია, იგივე ვრცელდებოდეს.   

ჰოვარდ ბაუხნერი: მეგონა, რომ ამერიკის შეერთებულ შტატებში ვაქცინის 10-15 მილიონი დოზის აცრა შედარებით კარგად მოხერხდებოდა. ზუსტი მონაცემების მიღებაც რთულია. თითქოს 10+ მილიონი დოზა ვაქცინა გვაქვს, მაგრამ მხოლოდ ნაწილია ათვისებული. თქვენ ამ სფეროში დიდი ხანია, მოღვაწეობთ: ათწლეულებზე მეტია, დიდი გამოცდილება მიიღეთ სხვა ეპიდემიების მართვაშიც; ვირუს ინფლუენზას ვაქცინის მსოფლიოში ცნობილი ექსპერტი ბრძანდებით. რას ფიქრობთ ა.შ.შ.-ში ბოლო რამდენიმე კვირაში მიმდინარე მოვლენებზე, ვაქცინაციასთან დაკავშირებით?

არნოლდ მონტო: არ მგონია, ამისთვის ვინმე იყოს მზად და ეს მოვლენები, თავისთავად, ამერიკის ჯანდაცვის სისტემის პრობლემებსაც წარმოაჩენს. სისტემა დანაწევრებულია, არასწორი პრიორიტეტი აქვს დასახული. ინფლუენზას ვაქცინაციის სისტემა, ალბათ, ჰგავს ახალ კორონავისუთან დაკავშირებულ პრობლემას და გამოწვევებს: ხალხი ყოველ წელს იცრება, იცის, სად უნდა მივიდეს, მარაგები არსებობს. ახალი კორონავირუსი გამოწვევაა და ჩვენ ის საკმარისად სერიოზულად არ მიგვიღია თავიდანვე. ჩვენი ჯანდაცვის სისტემა ისე ნამდვილად არ არის მომზადებული, როგორც ზოგიერთი სხვა ქვეყნის.  

ჰოვარდ ბაუხნერი: სწრაფი და მარტივი გამოსავლები არსებობს ამ სიტუაციიდან? 

არნოლდ მონტო: არ მგონია. ამ პრობლემებს მომავალშიც მეტი ყურადღება უნდა მიექცეს. როდესაც პირველად გავიგე პროგრამა Operation Warp Speed-ის შესახებ და იმაზე, რომ სამხედროებიც ჩაერთვებოდნენ ვაქცინის განაწილებაში, მეგონა, რომ მთავრობაც იქნებოდა ჩართული არა მხოლოდ შტატებში ვაქცინების განაწილებაში, არამედ ტრანსპორტირების საქმეშიც. როგორც ქვეყანას, ჩვენ გვაქვს მსგავსი გამოცდილება: 1940-იან წლებში, როცა ჩუტყვავილას ვაქცინას ვანაწილებდით ნიუ-იორკში. ამჯერად კარგად ვიმუშავეთ ვაქცინის შექმნაში, მაგრამ იგივეს ვერ ვიტყვი განაწილებაზე. 

ჰოვარდ ბაუხნერი: სანამ აქ მოვიდოდი, ერთი ე-მეილი მივიღე, რომელიც ორსულ ქალებსა და ახალი კორონავირუსის ვაქცინაციას ეხებოდა. მე პედიატრი ვარ. თქვენ დიდი გამოცდილება გაქვთ გრიპის ვაქცინებში, რომლებიც ყოველ წელს იცვლება. რა რეკომენდაციას მისცემდით თქვენს შვილს, მეგობარს, კოლეგას, ახლა ორსულად რომ იყოს და [ახალი კორონავირუსის] ვაქცინის მიღებაზე ყოყმანობდეს?

არნოლდ მონტო: მე მგონია, რომ ორსულმა ქალმა უნდა შეხედოს საკუთარი ჯანმრთელობის რისკებს და გადაწყვეტილება შესაბამისად მიიღოს. წარმოიდგინოს, თითქოს ორსულად არ არის და ვაქცინა სწორედ ჯანმრთელობის საერთო მდგომარეობის მიხედვით მიიღოს. აი, რას ვგულისხმობ: თუ თანმხლები დაავადებები აქვს, აუცილებლად უნდა აიცრას. როდესაც ვაქცინა ყველასთვის იქნება ხელმისაწვდომი, ორსულებიც მაშინაც უნდა აიცრან. იმედი მაქვს, მეტი მონაცემი გვექნება მაგ დროისთვის იმ თეორიული რისკების შესახებ, რაც ორსულის ვაქცინაციას უკავშირდება, განსაკუთრებით ორსულობის პირველ ტრიმესტრში. ამასთან დაკავშირებით, ზოგადად, სხვადასხვა ეტაპები გაიარა მედიცინამ და კაცობრიობამ: გარკვეული პერიოდი ვთვლიდით, რომ ორსულები გრიპის ვაქცინაზე არ უნდა აიცრან. ამჟამად კი ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია ორსულების ვაქცინაციას ერთ-ერთ მნიშვნელოვან პრიორიტეტად მიიჩნევს.  

ჰოვარდ ბაუხნერი: დიდი ბრიტანეთი გარკვეულ ექსპერიმენტებს აპირებს: ორი დოზის მქონე ვაქცინების ინტერვალებს  შორის [სამი და ოთხკვირიანი შუალედი] ცვლილების შეტანას გეგმავს. ამაზე რას ფიქრობთ?

არნოლდ მონტო: სიტყვა “ექსპერიმენტის” გამოყენება სრულიად მართებულია ამ შემთხვევაში, რადგან ეს ნამდვილად არის ექსპერიმენტი. ბრიტანელი კოლეგები კბილებით იცავენ ამ ექსპერიმენტის იდეას და ამბობენ, რომ ვაქცინები უკეთ იმუშავებს, თუ F.D.A.-ს დამტკიცებულ პირველ და მეორე დოზას შორის ინტერვალს გავზრდით. ეს ზუსტად რომ ვამტკიცოთ, მონაცემები უნდა გვქონდეს. ამჟამად კლინიკურ კვლევებში არის მინიშნებები, რომ დიახ, შესაძლებელია, რომ ასეც იყოს. თუმცა, ამ თეორიას ჯერ-ჯერობით დიდი რაოდენობით მონაცემები არ უმაგრებს ზურგს. მომავალში, შესაძლოა, ორ დოზას შორის ინტერვალი გავზარდოთ, მაგრამ ამ ეტაპზე ამას ვერ ვიზამთ.   

ჰოვარდ ბაუხნერი: არნოლდ, არჩეულმა პრეზიდენტმა, ჯო ბაიდენმა, აღნიშნა, რომ ვაქცინებს დიდი რაოდენობით და მაქსიმალურად სწრაფად გაანაწილებს. კონკრეტული მონაცემიც დაასახელა: 90 მილიონი დოზა. გამიკვირდა ამის მოსმენა, მთელი რიგი მიზეზების გამო. თქვენ რა შთაბეჭდილება დაგრჩათ?

არნოლდ მონტო: მეც გამიკვირდა ამის გაგება, რადგან არჩეული პრეზიდენტის ეს განცხადება F.D.A.-ის მკაცრ გაფრთხილებას მოჰყვა, რომლის თანახმადაც ვაქცინები ზუსტად იმ მიმდევრობით უნდა გაკეთდეს, როგორც მარეგულირებელმა გამოაცხადა და რომელიც კლინიკურ კვლევებს ეფუძნება. სწორედ ამ კვლევებმა მოგვცა ჩვენ ის ინფორმაცია, რაც გვაქვს. მე მგონია, რომ გარკვეული სიცხადე უნდა შევიტანოთ ამ ყველაფერში. ვაქცინები პირველ რიგში უნდა გაუკეთდეს სამედიცინო სფეროს მუშაკებს და ხანდაზმულ ხალხს.  

ჰოვარდ ბაუხნერი: ვიცი, რომ საკონსულტაციო საბჭოს შემდეგი სხდომა ჩანიშნულია და F.D.A. ბევრს აკეთებს იმისთვის, რომ ინფორმაცია საჯარო იყოს ყველასთვის. მე ვიცი, რომ ერთი შეხვედრა, რომელიც იანვარში უნდა გამართულიყო, ჩაიშალა. მეორეც გაურკვეველი დროით გადაიდო. როგორ ფიქრობთ, მომავალ შეხვედრებში იქნება თუ არა ჯონსონისა და ჯონსონის ან ასტრაზენეკას  ვაქცინების განხილვა? 

არნოლდ მონტო: ამასთან დაკავშირებით ინფორმაცია ჩვენთვისაც კი არ არის ცნობილი იმაზე მეტად, რასაც მედიაში ვკითხულობთ. საკონსულტაციო საბჭო ჟიურის როლს ასრულებს.  ჩვენ ოდნავ ადრე ვიგებთ იმ ინფორმაციას, რომელიც ოდნავ მოგვიანებით F.D.A.-ს ვებ-გვერდზე ისედაც ქვეყნდება და ხელმისაწვდომია ყველასთვის. ასე რომ, ჩვენ ყველანი ერთსა და იმავე მონაცემებს ვეცნობით. ძალიან მნიშვნელოვანია მონაცემების გამჭვირვალობა. ჩვენ ამ სხდომის დღის წესრიგსაც კი ვერ ვაკონტროლებთ. ალბათ, შეამჩნიეთ, რომ დღის წესრიგი ძალიან გრძელი იყო პფაიზერის ვაქცინის განხილვის დროს, რის გამოც ჩვენი საბოლოო სადისკუსიო ნაწილი შეიკვეცა. სამაგიეროდ, მოდერნას ვაქცინის განხილვაზე მარეგულირებელმა გაითვალისწინა წინა გამოცდილება და უფრო მეტი დრო გამოგვიყო განხილვისთვის. ძალიან მნიშვნელოვანი იყო მიმდინარე კლინიკურ კვლევებში პლაცებოს ჯგუფის დატოვების საკითხი, რომელზეც დღემდე ვერ შევჯერდით.  ვაქცინების ლიცენზირება [approval] უნდა მოხდეს, რადგან როდესაც საგანგებო დაშვებას [Emergency Use Authorization, EUA] ვადა ამოეწურება, გამოყენების უფლებაც შეწყდება. საბოლოო დამტკიცება [approval] შემდეგი ნაბიჯია, რომელზეც ბევრს ამ ეტაპზე არ უფიქრია. 

ჰოვარდ ბაუხნერი: ნიშნავს თუ არა ეს იმას, რომ უახლოეს მომავალში არც ერთ ახალ ვაქცინაზე მონაცემებს არ ელოდებით იანვრის ბოლოს კომიტეტის შეხვედრამდე?

არნოლდ მონტო: საიდუმლოდ უნდა გითხრათ, რომ იანვრის ბოლოს დაგეგმილი შეხვედრაც გაუქმდა. 

ჰოვარდ ბაუხნერი: ანუ ეს იმას ნიშნავს, რომ მომავალ ვაქცინაზე დისკუსიას [ა.შ.შ.-ში] სულ მცირე, თებერვლამდე არ უნდა ველოდოთ?

არნოლდ მონტო: დიახ, ასეა. მეც რამდენიმე საათის წინ შემატყობინეს ეს ამბავი.

ჰოვარდ ბაუხნერი: მოგეხსენებათ, სოციალური მედია ჭორების ბუდეა. გაჩნდა გარკვეული დაუდასტურებელი ინფორმაცია, რომ ვაქცინამ, შესაძლოა, გახანგრძლივებული COVID-19 გამოიწვიოს. არსებობს თუ არა რამე სახის მონაცემები, მათ შორის, ცხოველების ან ადამიანების კლინიკურ კვლევებში ამ მოსაზრების დასადასტურებლად?

არნოლდ მონტო: არა, ამასთან დაკავშირებული კლინიკური მტკიცებულებები არ არსებობს. იყო გარკვეული თეორიული საშიშროებები დიდი რაოდენობით არამანეიტრალიზებელი ანტისხეულების გამომუშავებაზე საცდელ ცხოველებში, რომელიც SARS-ისა და MERS-ის ვაქცინების წარმოების დროს შეინიშნა. მაგრამ ახალი კორონავირუსის შემთხვევაში, მანეიტრალიზებელი და არამანეიტრალიზებელი ანტისხეულების რაოდენობა თანხვედრაში ან თითქმის თანხვედრაში იყო ერთმანეთთან; ვაქცინის ეფექტურობა ისეთი მაღალი იყო, რომ არავინ ელოდა. ნუ დაგვავიწყდება, რომ F.D.A. თანახმა იყო ვაქცინაზე საგანგებო ნებართვა გაეცა 50% ეფექტურობაზეც კი. ჩვენ ყველანი ძალიან ბედნიერები ვიყავით, რომ ეფექტურობა ბევრად მაღალი იყო, ვიდრე ეს მაჩვენებელი. 

ჰოვარდ ბაუხნერი: მოდით, ასე ვთქვათ, რომ მიზანი იქნება 200 მილიონი ამერიკელის ვაქცინაცია რამდენადაც შეიძლება სწრაფად. ველოდებით, რომ შედარებით ნორმალური ცხოვრება შემოდგომაზე დაგვიბრუნდება. ფიქრობთ თუ არა, რომ სანამ მოქალაქეს ვაქცინას გავუკეთებთ, ის უნდა შემოწმდეს, გადაიტანა თუ არა ვირუსი და იმის მიხედვით გადაწყდეს, მიიღოს თუ არა ვაქცინა?

არნოლდ მონტო: ამისთვის მოსახლეობის სეროპრევალენტობის კვლევა უნდა ჩავატაროთ და გავიგოთ, რამდენმა ადამიანმა გადაიტანა უკვე ეს ვირუსი. აქამდე ასეთი რამ არასოდეს გაგვიკეთებია, ვინაიდან ეს მოიცავს ადამიანების შერჩევას და კატეგორიზებას.  იმედი მაქვს, რომ საკმარისი ვაქცინა გვექნება მათთვის, ვისაც მოუწევს პირველ რიგში. სწორედ საყოველთაო იმუნიტეტის შემდეგ შეწყდება ეს პანდემია. ჩვეულებრივი პანდემიები პირველი ტალღიდან მე-10-12 თვის შემდეგ წყდება ხოლმე. ამ ვირუსთან მიმართებაში ეს ასე არ მოხდა.  ეს შეიძლება იმიტომაც ხდება, რომ ამ ვირუსს გადაცემის უცნაური თავისებურებები აქვს. 

ჰოვარდ ბაუხნერი: თქვენი კარიერა 3-4 ათწლეული გრძელდება და მოიცავს SARS-ის, ებოლას, ინფლუენზას ინფექციების ვაქცინაციის გამოცდილებას. რა იყო განსაკუთრებული ან გასაკვირი ამ პანდემიის დროს თქვენთვის?

არნოლდ მონტო: ამ ვირუსს უცნაურს ვეძახი. მისი გადაცემის თავისებურებები ძალიან უცნაურია. შესაძლოა, გადაცემის თვალსაზრისით, ახალი კორონავირუსის ახალი ვარიანტები ასეთი უცნაურები არ იქნებიან, როგორც ეს ვარიანტი. იყო შემთხვევები, როდესაც ოჯახში ერთი დაინფიცირებულისგან ან ყველას გადაედო, ან არც ერთს. თავიდან ბევრად მეტი ადამიანი იღუპებოდა ამ ვირუსისგან, ვიდრე ახლა. 

ჰოვარდ ბაუხნერი: ბავშვების უმრავლესობა მაინც ზიანის მიღმა დარჩა. გაგაკვირვათ თუ არა ამ ფაქტმა? 

არნოლდ მონტო: ცოტათი. ამას იმიტომ ვამბობ, რომ დაახლოებით იგივე მოხდა SARS-ის შემთხვევაში. SARS-ის ეპიდემიის დროს პეკინში წავედი: მაშინ ახალი შემთხვევები არ იყო. კონტაქტი მქონდა ადგილობრივ პედიატრებთან. SARS-ის აფეთქების შემდეგ მათ ბავშვებში დიდი კვლევა ჩაატარეს და აღმოჩნდა, რომ ბავშვების უმრავლესობას ეს ინფექცია არ შეხვედრია. იგივე მოხდა ახალი კორონავირუსის შემთხვევაშიც.  ეს ძალიან გასაკვირია და ალბათ, თქვენც გიკვირთ, როგორც პედიატრს, როცა საქმე ეხება რესპირატორულ დაავადებებს. ჩვეულებრივ, ბავშვები მსგავსი ტიპის ვირუსების მთავარი გადამტანები არიან. ინფლუენზას შემთხვევაში ბავშვები სიკვდილიანობის რისკის ქვეშ არიან. ამ შემთხვევაში საწინააღმდეგო ვნახეთ. შესაძლოა, ეს რეცეპტორების საკითხს უკავშირდება. იმედია, ამას მალე გამოვარკვევთ. 

ჰოვარდ ბაუხნერი: [გასული წლის] თებერვალში სამედიცინო კვლევითმა ჟურნალებმა ამ ვირუსის ასიმპტომური გადაცემის შესახებ სტატიები გამოვაქვეყნეთ. მგონია, რომ სამეცნიერო ჟურნალებს მეტად უნდა აგვეხსნა მსოფლიოსთვის, თუ რას ნიშნავს ასიმპტომური გადაცემა რეალურად. თქვენ გაგიკვირდათ ასიმპტომური ან პრესიმპტომური გადაცემის შემთხვევები?

არნოლდ მონტო: ასიმპტომური ან პრესიმპტომური გადაცემა ნამდვილად უცნაური იყო. დაახლოებით იგივე იყო SARS-ის დროს. ჩემი ღრმა რწმენით, ასიმპტომური გადაცემა SARS-ის ეპიდემიის დროსაც ძალიან ბევრი იყო. თან, მოდი, ნუ დაგვავიწყდება, რომ დიაგნოსტიკაც ცუდად იყო განვითარებული: PCR ახალდაწყებული იყო, მისი განვითარების ადრეული პერიოდი და ყველა ასიმპტომურ გადაცემას, სავარაუდოდ, ვერ ვავლენდით. სხვა აუხსნელი მონაცემიც არსებობს და არ ვიცი, რა ვიფიქრო: ანტისხეულების პასუხი უფრო მძაფრია მწვავე დაავადების დროს, ვიდრე უსიმპტომო დაავადების შემთხვევაში. ესეც უცნაურია, რადგან ინფექცია ინფექციაა: ასე გვასწავლეს და ასე ვიცით. 

ჰოვარდ ბაუხნერი: იანვარი საშინელი იყო ა.შ.შ.-სთვის. როგორ ფიქრობთ, როგორი იქნება იანვრის დარჩენილი დღეები და თებერვალი-მარტი?

არნოლდ მონტო: მე ვირუსების სეზონურობის მჯერა. ზომიერ კლიმატში ინფლუენზა გაზაფხულზე და ზაფხულში სუსტდება, გარდა პანდემიებისა. ინფლუენზას ისეთი პანდემიის დროსაც კი, როგორიც იყო 2009 წლის H1N1-ის აფეთქება, ვირუსი ზაფხულში შესუსტდა. სხვა კორონავირუსებზე [SARS, MERS] მონაცემები გასულ წელს გამოვაქვეყნეთ: ისინიც გამოკვეთილად სეზონურებია, გაციების მსგავსი სიმპტომები აქვთ და ძირითადად, დეკემბრიდან აპრილამდე ცირკულირებენ. გაკვირვებული ვარ, რომ ახალი  კორონავირუსი ზაფხულშიც არ “გაჩერდა,” თუმცა, არ მიკვირს ის, რაც ზამთარში ხდება იმიტომ, რომ სეზონურობას ემატება მთელი რიგი რუტინული ქცევები ზამთარში: ადამიანებს უფრო უწევთ შენობის შიგნით დროის გატარება, გარეთ ვერ გავდივართ საჭმელად; გარეთ გადაცემის რისკები ბევრად დაბალია.  

ჰოვარდ ბაუხნერი: ანუ, თებერვალი და მარტი რთული თვეები იქნება --- 

არნოლდ მონტო: ერთადერთი რამ, რაც დაგვეხმარება, არის მეტი იმუნიტეტის გამომუშავება მოსახლეობაში, რაოდენობების ზრდის პარალელურად. შესაძლოა, ნიუ-იორკის შტატში მოხდეს ეს. მართალია, ბოლო დროს ჩატარებულმა სეროპრევალენტობის კვლევამ იმუნურობის მხოლოდ 20-25% აჩვენა და ეს არ არის საზოგადოებრივი იმუნიტეტი ჯერ. ჩვენ ყველანი ახლა მხოლოდ ვსპეკულირებთ: ზუსტად რამის თქმა შეუძლებელია. 

ჰოვარდ ბაუხნერი: რა ინტელექტუალური სიამოვნება იყო თქვენთვის F.D.A.-ს ამ კომიტეტის წევრობა და ხელმძღვანელობა ამ სიტუაციაში? 

არნოლდ მონტო:  ნამდვილად იყო პროფესიული სიამოვნებისა და კმაყოფილების გრძნობა. ჩემი აზრით, მოსახლეობა თანდათან იგებს, თუ როგორ მტკიცდება სამკურნალო საშუალებები და ვაქცინები ამ ქვეყანაში. ამის ძალიან კარგი და უნიკალური სისტემა გვაქვს ამერიკის შეერთებულ შტატებში.  

ჰოვარდ ბაუხნერი: თქვენი აზრით, F.D.A.-მ, სტივენ ჰანის ხელმძღვანელობით, როგორ გაართვა თავი ამ ყველაფერს?

არნოლდ მონტო: ჩემი აზრით, საკმაოდ კარგად გაართვა თავი იმ კონტექსტის გათვალისწინებით, რაც არსებობს. მარეგულირებელზე დიდი საზოგადოებრივი წნეხი იყო და არსებობდა რისკები, რომ სტანდარტული პროცედურების ავლით დაემტკიცებინათ ვაქცინა საგანგებოდ. ზოგმა შტატმა F.D.A.-ს მონაცემების დამოუკიდებლად გადამოწმებაც კი გადაწყვიტა. ხალხი ახლაც ღელავს, როგორ მოხდა ასე სწრაფად ვაქცინების მიღება, თუმცა, მგონია, რომ მარეგულირებელს ხარისხზე კომპრომისი არ გაუწევია. ♦